(Sebelum tu, untuk korang yang minat cerita sejarah, subscribe la group Facebook kitorang, SALAM SEJARAH-TERA.)
UPDATE 6/3/2019: PAS dan UMNO nampaknya secara rasmi dah ‘bersanding’ atas satu kerjasama bukan gabungan parti. PAS dan UMNO juga akan membentuk satu jawatankuasa induk bagi membincangkan maklumat lebih mendalam kerjasama ke arah penyatuan ummah dan rakyat.
Apa pun yang berlaku, mengikut sejarah, PAS pernah bekerjasama dengan banyak pihak. Termasuklah dengan Parti Semangat 46, Pakatan Rakyat dan tak lupa juga dengan UMNO satu masa dulu.
PAS dan UMNO memang dah pernah cuba duduk semeja? Tapi tak lama pun, sebab pada 13 Disember 1977, PAS kena pecat dari Barisan Nasional. Apa yang jadi sebenarnya? Benda ni lah yang menarik untuk kita bincangkan. Tapi sebelum kita cerita kenapa diorang berpisah, kita kena tahu dulu kenapa diorang bersatu. Semuanya bermula bila…
Lepas rusuhan kaum 13 Mei 1969, perpaduan Melayu perlu diwujudkan
Pada tahun 1972, Tun Razak mula menyuarakan cadangan bagi Kerajaan Perpaduan Perikatan dalam Perhimpunan Agung UMNO. Perkara sama disuarakan presiden PAS, Asri Muda dalam Mesyuarat Agung PAS pada tahun yang sama (sumber dari fail PDF).
Ada beberapa sebab kenapa Kerajaan Campuran Perikatan-PAS diperlukan termasuklah:
- Untuk menguatkan perpaduan umat Islam dan Melayu selepas peristiwa 13 Mei 1969.
- Perpaduan masyarakat diperlukan untuk menghadapi komunis, lebih-lebih lagi bila Amerika Syarikat berundur dari Vietnam.
- Membangunkan bangsa Malaysia dengan pandangan hidup Islam.
- Akibat perpecahan Gerakan Rakyat Malaysia & DAP masa tu buatkan MCA kuat dan UMNO terpaksa satukan Melayu di luar Perikatan untuk mengimbangi MCA.
Banyak reaksi dari perwakilan PAS tentang cadangan ni, ada yang setuju dan ada juga yang bantah. Majoriti perwakilan yang setuju bagi syarat PAS boleh berkerjasama selagi tak mengorbankan prinsip parti tu. Tapi masih ada yang tak setuju macam wakil dari Sabak Bernam, Kuala Langat, Arau Kurung Anai dan Kampong Gajah.
“Telah sekian lama kita marah kepada Perikatan kerana merugikan perjuangan Islam dan bangsa Melayu, sekarang hendak berunding pula.” – Wakil Kuala Langat, dipetik dari PAS Dalam Era Mohd Asri Muda, 1965-1982, p251.
Undian dibuat, dan ramai perwakilan PAS menyokong kerjasama ini
Setelah cadangan ini dibincang dan diperdebatkan, akhirnya perwakilan PAS buat keputusan dengan 190 undi menyokong, 94 undi membantah dan 19 undi berkecuali. Allahyarham Nik Aziz yang ketika itu Ketua Dewan Ulama PAS Pusat dah ditanya tentang hukum kerjasama ini.
“Sementara berikat (bergabung) dengan orang-orang bukan Islam adalah diharamkan, bercampur adalah diharuskan sekiranya percampuran itu disertai dengan syarat-syarat yang boleh menjamin keutuhan syakhsiah (kepribadian) parti-parti yang bercampur itu” – Allahyarham Tuan Guru Nik Aziz, dipetik dari PAS Dalam Era Mohd Asri Muda, 1965-1982, p253.
PAS akhirnya menetapkan beberapa syarat dalam Kerajaan Campuran itu:
- Menerima syariat Islam sebagai sumber perundangan
- Tak buat Pilihan Raya Umum (PRU) sebelum tamat tempoh Parlimen
- Perbaiki kelemahan dalam Perlembagaan Persekutuan
- Menghapuskan diskriminasi antara rakyat
Tiga orang jugak dipilih mewakili PAS dalam kerajaan campuran tersebut iaitu Dato’ Asri Muda (Di-Pertua Agung PAS), Hasan Adli Arsyad (Timbalan Di-Pertua Agung PAS) dan Abu Bakar Hamzah (Setiausaha Agung PAS).
Akhirnya pada 28 Disember 1972, berlaku pertemuan antara Asri dan Tun Razak dan pada 1 Januari 1973 kerajaan campuran Perikatan-PAS pun terbentuk.
“Sekalipun ada pandangan dari Tun Dr Ismail agar kerjasama antara PAS dan UMNO tu biarlah setakat Kelantan sahaja, namun pandangan itu hanyalah sekadar seimbas lalu semata-mata dan akhirnya persetujuan telah dicapai untuk berkerjasama pada semua peringkat.” – Memoir Politik Asri, p91
Apa yang lebih menarik, menurut memoir Asri, nama Perikatan ditukar kepada Barisan Nasional (BN) pada 1974 atas cadangannya sendiri.
Tapi baru je buat kerajaan campuran, masalah mula timbul
Walaupun Kerajaan Campuran hasil daripada kerjasama Perikatan dan PAS dah terbentuk, tapi masih ada lagi yang tak puas hati dengan kerjasama ni. Dilaporkan yang hanya seorang wakil PAS Kedah dilantik dan takde seorang pun wakil PAS Terengganu dilantik dalam agensi kerajaan seperti mana yang pernah dijanjikan.
Ada jugak dakwaan yang kata ahli PAS kat Kelantan disisihkan, dan takde kerjasama antara Menteri Besar Terengganu dan Negeri Sembilan dengan ahli PAS kat negeri masing-masing.
Keadaan mula tegang bila berlaku perselisihan pendapat antara Yusuf Rawa (Naib Yang Dipertua Agung PAS) dengan Abdul Kadir Yusof (Peguam Negara) dalam isu pelaksanaan Undang-undang Islam di Malaysia. Tapi Asri waktu anggap semula benda ni bersifat sementara kerana kedua kedua pihak masih lagi kurang faham dengan tanggungjawab masing-masing (rujuk fail PDF).
PAS jugak masa tu ada krisis keyakinan terhadap pimpinan Asri Muda bila anak saudaranya yang jugak Menteri Besar Kelantan, Ishak Lotfi Omar dituduh terlibat dalam salah guna kewangan negeri (rujuk fail PDF).
Ada ahli PAS yang tak puas hati dengan agihan kerusi sewaktu pilihanraya
Perikatan buat kali pertamanya bertanding dengan nama BN pada Pilihan Raya Umum 1974. Walaupun PAS bertanding atas tiket BN, tapi masalah mula timbul bila ada sebahagian ahlinya yang tak puas hati dengan agihan kerusi. Perkara tu dah disuarakan oleh ahli Jawatankuasa Kerja Agung PAS.
Masa tu jugak muncul satu kumpulan yang dikenali sebagai ‘Bebas Bersatu’ yang menentang pimpinan Ishak Lotfi Omar di Kelantan dan kerjasama PAS-Perikatan. Mereka yang menyertai kumpulan ni akhirnya bertanding dalam PRU 1974 sebagai calon-calon bebas, tapi tak menang satu kerusi pun.
Selepas pilihan raya, rasa tak puas hati ahli PAS terhadap kerajaan campuran masih lagi ada. Antaranya adalah apabila diorang dakwa yang PAS gagal mempengaruhi UMNO untuk memasukkan nilai-nilai Islam dalam pemerintahan negara. Pemimpin UMNO jugak didakwa tak hormat pada PAS.
Keadaan semakin goyah bila ada wakil dari Dewan Pemuda PAS yang mendesak PAS keluar dari Barisan Nasional (BN). Bagaimanapun, Asri Muda ketika tu cuba menenangkan keadaan dengan kata yang segala masalah akan dapat diselesaikan (rujuk fail PDF).
Krisis Menteri Besar Kelantan yang membawa kepada rusuhan
Lepas BN menang dalam PRU 1974, ada dua nama yang dicadangkan untuk jadi Menteri Besar Kelantan. Ia adalah Dato’ Mohamad Nasir dan Wan Ismail Ibrahim, kedua-dua mereka ni dari PAS. Tapi apa yang jadi masalah, bila nama Mohd Nasir dicadangkan oleh UMNO dan Wan Ismail oleh PAS.
Tindakan PAS mencadangkan nama Wan Ismail dibantah oleh dua orang kuat UMNO Kelantan iaitu Tengku Razaleigh dan Abdullah Ahmad. Mereka berdua dikatakan telah mempengaruhi Tun Razak supaya pilih Mohd Nasir jadi MB.
Tindakan UMNO dianggap membelakangkan Badan Perhubungan PAS Kelantan yang patut diberikan kuasa penuh dalam hal ehwal politik Kelantan. Tapi akhirnya, Asri terima desakan UMNO tu dan Mohd Nasir dilantik jadi MB Kelantan, manakala Wan Ismail jadi timbalannya.
Pelantikan Mohd Nasir ni membuatkan ahli PAS Kelantan makin tak puas hati dengan UMNO dan BN. Ahli Dewan Undangan Negeri (DUN) PAS pun mula rasa tak puas hati bila diorang kata yang Mohd Nasir ni bersikap:
- Mengutamakan ahli-ahli UMNO dari PAS
- Suka buat janji besar yang susah ditunaikan
- Sikapnya yang tidak mengendahkan keputusan parti
Akibat dari konflik ni, akhirnya Mohd Nasir menyerahkan surat letak jawatan pada 20 Nov 1976. Peletakan jawatan ni sepatutnya berkuat kuasa pada 31 Ogos 1977, tapi Mohd Nasir masih tak letak jawatan sebab ada masuk campur UMNO. PAS seterusnya ambil tindakan tegas dengan memecat Mohd Nasir pada 10 Oktober 1977 dan undi tak percaya diadakan pada 15 Oktober 1977 untuk menyingkirkannya dari jawatan Menteri Besar.
Akibat dari undi tak percaya tu, berlaku demonstrasi dan rusuhan di Kota Bahru. Demonstrasi tu diketuai satu kumpulan yang dikenali sebagai ‘Barisan Bertindak Rakyat Kelantan’ yang dikatakan dipimpin oleh Ibrahim Ali.
Disebabkan peristiwa tu, perintah berkurung dah dikeluarkan di Kelantan dan ada cadangan untuk mendaruratkan Kelantan. Maka bermulalah satu lagi krisis antara PAS dan UMNO dalam kerajaan campuran Barisan Nasional (rujuk Fail PDF).
PAS tak setuju cadangan mendaruratkan Kelantan
Rusuhan ni sampai ke kemuncaknya apabila perusuh menyerang rumah Wan Ismail (Tim Menteri Besar Kelantan) pada 22 Oktober 1977. Akibat daripada rusuhan tu, timbalan perdana menteri Dr Mahathir mencadangkan supaya Kelantan didaruratkan.
PAS tak setuju dengan cadangan darurat sebab keadaan kat Kelantan masih dianggap terkawal dan mereka jugak tak nak kerajaan Kelantan jadi ‘Kerajaan Boneka’ oleh UMNO. Tapi perdana menteri Dato’ Hussein Onn bertegas mahukan Kelantan didaruratkan dan beri tempoh kat PAS sampai 7 November 1977 untuk bagi jawapan.
PAS bertegas dengan pendirian mereka hinggalah cadangan ni dibawa ke Parlimen. Dato’ Hussein Onn dalam ucapannya berkata yang 288 tangkapan dah dibuat sejak rusuhan ini berlaku.
“Pihak komunis, puak pelampau, anti-nasional dan anasir-anasir jahat yang akan mengancam keselamatan bukan sahaja di Negeri Kelantan bahkan di seluruh negara kita. Kemungkinan ini menjadi lebih serius disebabkan oleh sempadan bersama dengan Negeri Thai.” – Dato’ Hussein Onn, dipetik dari sokmo.net.
Asri dalam ucapannya mendakwa yang rusuhan tu berlaku disebabkan oleh rancangan pihak tertentu. Dia jugak menjelaskan kenapa semua menteri PAS dalam BN meletakkan jawatan.
“Saya dan rakan-rakan saya terpaksa keluar daripada Jemaah Menteri atau Kerajaan ialah kerana hendak mencari keadilan. Saya hendak menjaga nama baik Kerajaan di bawah pimpinan Perdana Menteri yang ada sekarang, supaya jangan saya berdiri di kerusi Menteri itu bercakap menentang Perdana Menteri sendiri.” – Dato’ Asri Muda, dipetik dari sokmo.net.
Hasilnya, ahli Parlimen PAS mengambil keputusan menolak Rang Undang-Undang tersebut dengan 12 daripada 14 wakil rakyat PAS mengundi menentang. Akibatnya, Majlis Tertinggi BN pada 13 Disember 1977 mengarahkan PAS supaya memecat keahlian ahli-ahli Parlimen PAS yang undi menentang cadangan darurat ini. Masa yang diberikan sehingga 17 Disember 1977, kalau PAS gagal ikut arahan tu, PAS akan dipecat dari BN.
Tapi PAS tak peduli dengan arahan tu. PAS jugak masa tu dah buat satu tindakan drastik dengan memecat Timbalan Yang Di-pertua Agung PAS, Ustaz Datuk Haji Hassan Adli kerana menyokong cadangan darurat.
Akhirnya, PAS mengambil keputusan yang parti tu memang dah dipecat dari BN pada 13 Disember 1977 dan tak payah tunggu sampai 17 Disember 1977. Maka tersingkirlah PAS dari BN dan menjadikan parti sebagai parti pembangkang semula.
Boleh ke PAS dan UMNO berkerjasama kembali?
Isu kerjasama antara PAS dan UMNO ni sememangnya dah lama diperkatakan sejak beberapa tahun lepas. Tapi isu ni mula senyap bila Allahyarham Tuan Guru Nik Aziz memberi amaran keras terhadap sebarang cadangan menggabungkan PAS dan UMNO.
Bagaimanapun, pertemuan baru-baru ni akan menjadi kayu ukur untuk semua orang melihat mengenai gabungan ini. Adakah ia berjaya atau pun tidak?
(Nota: Artikel ini akan banyak merujuk pada: PAS dalam era Mohd Asri Muda, 1965-1982 tulisan Dr. Kamarul Zaman Haji Yusoff) dan Memoir Politik Asri: Meniti Arus tulisan Dato’ Asri Muda.)
(Sebelum tu, untuk korang yang minat cerita sejarah, subscribe la group Facebook kitorang, SALAM SEJARAH-TERA.)
